بررسی کاهش نرخ سود بانکی

وزیر اقتصاد طی ۲ روز گذشته ۲ بار تأکید کرده که تورم کاهش پیدا کرده و نرخ سود بانکی باز هم باید کاهش یابد. اظهارات روز گذشته وزیر اقتصاد و واکنش رئیس‌کل بانک مرکزی نشان می‌دهد که کفه کاهش سود بانکی به سبب کاهش نرخ تورم سنگین‌تر شده است، اما جدی‌ترین سؤال این است که این تصمیم احتمالی چه رانت‌هایی را به همراه خواهد داشت؟

• کاهش سود به کام بانک‌ها

کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی‌ البته به زیان میلیون‌ها سپرده‌گذار خرد و متوسط و به سود بانک‌ها خواهد شد. بانک‌ها با این تدبیر احتمالی شورای پول و اعتبار، سود کمتری به سپرده‌گذاران پرداخت می‌کنند و منابع ناشی از این سپرده‌ها را با نرخ سود بالاتر از حد انتظار شورای پول و اعتبار به‌صورت وام‌های مضاربه‌ای یا مبادله‌ای مشروط با نرخ بالاتر به متقاضیان وام می‌دهند.

افزون بر این، شرکت‌ها و بنگاه‌های وابسته به بانک‌ها از مواهب کاهش سود سپرده‌های بانکی بهره‌مند خواهند شد. خطر دیگر این است که مدیران و بدنه میانی بانک‌ها به‌ویژه در بخش اعتبارات بانکی را در معرض آسیب‌های جدی به سبب شکاف عرضه و تقاضای وام بانکی قرار خواهد داد. از سوی دیگر احتمال انحراف تسهیلات ارزان‌شونده بانکی به سمت مدیران، کارکنان و افراد مرتبط با آنها وجود دارد و شائبه پرداخت وام بانکی به بانکی‌ها را تقویت می‌کند.

• وام‌گیران خوش‌شانس

رانت دیگری که به سبب کاهش نرخ سود بانکی بدون توجه به عمیق‌تر شدن شکاف عرضه و تقاضا رخ می‌دهد، به جیب وام‌گیرندگان خوش‌شانسی خواهد رفت که راه گرفتن وام ارزان‌قیمت و هزینه کردن آن در بخش‌های واسطه‌گری و دلالی را بلد هستند. این خوش‌شانس‌ها حتی در قالب تولیدکننده و فعال اقتصادی ظاهر می‌شوند و به‌دلیل ضعف نظارتی بانک‌ها بر فرایند هزینه‌کرد وام‌های پرداخت شده و ابهام در توجیه فنی و اقتصادی بسیاری از طرح‌های مشمول تسهیلات، صف تقاضا برای دریافت وام طولانی‌تر خواهد شد.

• امتیاز به بورس گرفتار

کاهش احتمالی نرخ سود سپرده‌ها در سه‌شنبه آینده البته می‌تواند یک امتیاز بی‌زحمت برای شرکت‌های بورسی به ارمغان آورد که شاهد مهاجرت بخشی از نقدینگی در دست بانک‌ها به سمت بازار سرمایه خواهند بود؛ مهاجرتی با ریسک نسبی و گاه پرنوسان که راهی را برای دولت جهت کاهش فشارهای ناشی از افت ارزش بورس باز خواهد کرد. رانت‌های آشکار و نهان ناشی از کاهش سود سپرده‌ها و وام بانکی در شرایط عدم‌تعادل در بازارهای پولی و مالی البته بسیار خواهد بود.

• دیدگاه علی طیب‌نیا، وزیر اقتصاد

نرخ سود بانکی با شرایط اقتصادی تناسب ندارد و دولت در تلاش است با حفظ برنامه‌های مقابله با تورم نسبت به افزایش حمایت از تولید نیز گام بردارد.
قرار شده بانک مرکزی نقش بین‌بانکی خود را افزایش دهد و با برقراری یک ثبات در بازار بورس امکان حمایت از تولید فراهم آید.

• نظر ولی‌الله سیف، رئیس‌کل بانک مرکزی

مهم‌ترین راهبرد ما، استفاده از ابزارهای غیرمستقیم است که امیدواریم بتوانیم به وسیله آنها در ۶ ماهه دوم سال، نرخ سود را به تورم نزدیک کنیم.
امیدواریم با نزدیک شدن نرخ سود به نرخ تورم، هم وضعیت نقدینگی کشور مدیریت شود و هم امکان حمایت از تولید به‌وجود‌ آید.